آسمانی بودن قرآندر ۱۴ قرن گذشته، کتابی در منطقه جزیرة‌العرب در میان مردمانی که جهل و ظلمت بر آن‌ها سایه افکنده بود، ظهور کرد و هر روز که از عمر این کتاب می‌گذشت مشتاقان آن بیشتر و معارف آن همچون چشمه زلالی جوشان بود و امروزه بااینکه عصر تکنولوژی و صنعت و علم است باز هم کلام قرآن تازه و باطراوت است. در این مقاله برخی از ادله اثبات‌کننده الهی بودن قرآن مانند هماوردجویی قرآن، هماهنگی آیات، عدم تحریف قرآن، معجزات علمی قرآن و جامعیت قرآن بررسی می‌شود. ۱ - معنای قرآنواژه قرآن مصدر است و برای آن دو معنا ذکر کرده‌اند: الف. به معنای جمع و گردآوری است. ب. به معنای خواندن است و در اصطلاح عبارت است از کلامی الهی که خداوند آن را به تدریج به حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خاتم پیامبران به زبان عربی و لهجه قریش نازل کرده است. ۲ - معنای وحیوحی در لغت به معانی اشاره، کتابت، نوشته، رساله، پیغام، سخن پوشیده، کلام خفی، اعلام در خفا، شتاب و عجله و... آمده است. [۳]
معرفت، محمدهادی، آموزش علوم قرآن، ج۱، ص۲۹، ترجمه سید محمد وکیلی، چ ۱، سازمان تبلیغات اسلامی، قم، ۱۳۷۲ ش.
و در اصطلاح اشاره‌ای است تند و سریع و با کلمات مرموز و غیر صریح و گاهی با صداهای نامعلوم یا با اشاره به وسیله بعضی از اعمال و حرکات و نیز از طریق کتابت انجام می‌گیرد. و نیز وحی در قرآن به معانی اشاره پنهانی، هدایت غریزی، الهام، و وحی رسالی یا سخن گفتن خدا با پیامبران آمده است. از این‌که قرآن، کتاب الهی یا مکتوب بشر است، بحث‌های زیادی درباره آن نموده‌اند؛ ما در اینجا نمونه‌ای از ادله‌ای که اثبات‌کننده الهی بودن قرآن است را بیان می‌کنیم: ۳ - هماوردجویی قرآنیکی از ویژگی‌های نوشتار بشری این است که می‌توان همانند او، کلماتی را ابداع کرد؛ اما نسبت به قرآن نمی‌توان گفت که انسان می‌تواند همانند سوره‌ای از قرآن ایجاد کند. این مبارزه طلبی را خداوند، از بدو نزول قرآن اعلام نموده و فرموده است: «قل لئن اجتمعت الانس و الجن علی ان یاتوا بمثل هذا القرآن لا یاتون بمثله و لو کان بعضهم لبعض ظهیرا» اگر تمام انسان‌ها و جنیان جمع شوند و بخواهند مثل این قرآن بیاورند؛ نمی‌توانند. هرچند بعضی، بعضی دیگر را کمک کنند. این همانند آوری در تمام جهات است اعم از: بلاغت، فصاحت، نظم و نثر و... یعنی در هیچ جهتی نمی‌توانند مثل قرآن را بیاورند. در آیاتی دیگر این همانندآوری را به ده سوره و در جای دیگر به یک سوره تقلیل داد. مبارزه‌طلبی قرآن به زمان خاصی و افراد خاصی اختصاص ندارد و شامل تمام زمان‌ها تا قیامت می‌باشد. تاریخ هم شاهد است که هیچ کس نتوانسته و نمی‌تواند با قرآن مبارزه کند و مثل آن را بیاورد و اگر هم کسی درصدد چنین کاری برآمده خود را رسوا کرده است. [۱۲]
طباطبایی، سیدمحمدحسین، سیری در قرآن، ص۱۳۸، مترجم سید مهدی آیت‌اللهی، نشر جهان‌آرا، چ ۱، ۱۳۷۹ ش.
بااینکه یگانه مهارت عرب در آن دوره نظم و نثر و بلاغت در کلام بوده است، همچنین ولید بن مغیره که سخنور نیرومند و یکی از سرشناس اعراب بوده، در مقابل قرآن سر تسلیم فرود آورد و گفت: به خدا سوگند سخن محمد نه شعر است و نه سحر و نه گزافه‌گویی بی‌خردان، بی‌گمان گفته او، سخن خداست. [۱۳]
معرفت، محمدهادی، علوم قرآنی، ص۳۵۲، انتشارات التمهید، قم، چ ۱، ۱۳۷۸ش.
۴ - هماهنگی آیاتازجمله ادله الهی بودن کتاب قرآن، عدم اختلاف آیات و هماهنگی بین آن‌هاست و قرآن نیز می‌فرماید: «افلا یتدبرون القرآن و لو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا؛ آیا در قرآن تدبیر نمی‌کنید و اگر از جانب غیر خدا بود در آن اختلاف بسیار می‌یافتید.» آیات قرآن در ظرف ۲۳ سال و در مکان‌های مختلف و در زمان‌های گوناگون نازل شده و هیچ اختلافی در بین این آیات نیست و هماهنگی خاصی در آیات حاکم است، اما یک انسان (هرچند متفکر و جزء نوابغ باشد) بر اساس اطلاعات علمی در سنین مختلف و تغییر روحیه و کیفیت تکامل فکری و عوامل مؤثر در دید جهان‌بینی در هنگام ضعف، قدرت، جنگ، صلح، ترس، امنیت، نیازمندی و غنی بودن... تأثیر بسزایی در نوشتار او دارد تا جایی که در مکتوباتش، تناقضات مشهود را ملاحظه می‌کنیم. خداوند در جای دیگر می‌فرماید: «الله نزل احسن الحدیث کتابا متشابها مثانی؛ خداوند بهترین سخن را نازل فرموده که سراسر آن شبیه به هم و هماهنگ با یکدیگر است.» آنچه می‌تواند منشأ اختلافات و ناهماهنگی در سخن یک متکلم باشد این است که یا متکلم جاهل است یا دچار فراموشی شده اما این‌ها در مورد خداوند فرض ندارد پس دیگر ممکن نیست قرآن که از جانب خداوند است کمترین اختلافی در آیاتش وجود داشته باشد. [۱۶]
جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن، ج۱، ص۳۳، نشر اسرا، چاپ اول، قم، ۱۳۷۸ ش.
۵ - عدم تحریف قرآنیکی دیگر از ادله‌ای که قرآن را کتاب آسمانی و معجزه به شمار می‌آورد عدم تحریف (کم یا زیاد و تبدیل و تغییر) قرآن است. همین‌که کتابی سال‌ها پیش نازل شده و تاکنون کلمه‌ای اضافه و یا کم نشده است بالاترین اعجاز را به نمایش می‌گذارد و نشان می‌دهد که اراده الهی در مصونیت این کتاب دخالت دارد: «انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون» به درستی که ما قرآن را فرستادیم و حافظ آن خواهیم بود. لذا قرآن دارای اوصافی مانند عزیز، محکم، نور، ذکر، هادی و... است که نه شبهات علمی می‌تواند در او خلل ایجاد کند و نه حیله شیطان و نه با زور شمشیر می‌توان با او مبارزه کرد و از طرف دیگر با آمدن پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ختم نبوت اعلام شد و ضرورت داشت در نبود پیامبر کتابی با تمام معیارها در میان بشر تا قیامت الگو و مرجع باشد. این کتاب نذیر برای عالمین و تذکر برای بشر است تا به تمام افراد بشر پیام خود را برساند و آن کتابی برای افراد بشر در تمام نسل‌ها حجت است که تحریف نشده باشد، [۲۰]
جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن، ج۱، ص۳۳۳، نشر اسرا، چاپ اول، قم، ۱۳۷۸ ش.
این مطلب نشان می‌دهد که قدرت علمی فوق بشری بر تنظیم آن حکمفرما بوده است.۶ - معجزات علمی قرآنرشد علمی کنونی سبب شده است محققین کنکاشی در مسائل علمی آیات قرآن داشته باشند و کشفیات کنونی را با مطالب قرآنی (که نزولش در زمانی بود که کشفیات کنونی یک سرابی بیش نبود) موافق می‌بیند. تا جایی که دکتر بوکای می‌گوید: اگر بشر نویسنده و مؤلف قرآن می‌بود چطور می‌توانسته است در قرن هفتم میلادی چنین بنویسد که امروزه با شناخت‌های دانشی نو موافق آید. [۲۱]
بوکای، موریس، مقایسه بین تورات، انجیل، قرآن و علم، ص۱۶۶، ترجمه ذبیح‌الله دبیر، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چ ۳، ۱۳۶۵ ش.
نمونه‌ای از اعجاز علمی قرآن این است که هیئت بطلمیوس که علومش بر افکار بشر آن روز سایه افکنده بود معتقد بودند که زمین ساکن است و در حال حرکت نیست، فقط خورشید در حال جریان است [۲۲]
رک به: رضایی اصفهانی، محمدعلی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، انتشارات مبین، رشت، ۱۳۸۰ ش، ۲ مجلد.
ولی قرآن تمام ستارگان و کهکشان‌ها را ثابت نمی‌داند؛ و می‌فرماید: «لا الشمس ینبغی لها ان تدرک القمر و لا اللیل سابق النهار و کل فی فلک یسبحون» نه خورشید به ماه می‌رسد و نه شب بر روز سبقت می‌گیرد و همه در مدار خاصی شناورند.۷ - جامعیت قرآنجامعیت شگفت‌انگیز قرآن آن هم از پیامبر امی با بررسی ابعاد شخصیت فرهنگی رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قبل از بعثت درمی‌یابیم که ایشان قبل از بعثت کتابی نخوانده‌اند و خطی ننوشته‌اند و برای کسب تحصیل به مدرسه‌ای نرفته‌اند؛ و امی بودنش در میان مردم عرب مشهور بوده است. در این هنگام مطالبی با مضامین بلند و محتوایی بس عالی و شیوا از پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) صادر می‌شد. این نشان می‌دهد که اعجاز قرآن و الهی بودن آن برای مردم فهمانده شود و هم شک و تردید را از مخالفان بزداید که قرآن نوشته ضمیر باطنی پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیست. «ما کنت تتلوا من قبله من کتاب و لا تخطه بیمینک اذا لارتاب المبطلون»ای پیامبر! تو هرگز پیش از این کتابی نمی‌خواندی و با دست خود چیزی نمی‌نوشتی. مبادا کسانی که درصدد (تکذیب) سخنان تو هستند؛ شک و تردید کنی. از ما حصل گذشته این نتیجه به دست می‌آید که؛ کتابی که در زمان جاهلیت نازل شده و با محتوی و مضامین عالی و دارای بیان بلیغ و فصیح و وجود خبرهای غیبی و سازگاری با تمام زمان‌ها و با طراوت بودن و بیان تمام مطالب تربیتی و هدایتی و... نشان دهنده آن است که قدرت مافوق بشری در تنظیم و بیان آن دخالت داشته است؛ و مکتوبات بشری عاجز از این گفتار هستند. ۸ - پانویس
۹ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «قرآن کتاب الهی و آسمانی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۱۱/۱ |